TỰ HÀO 80 NĂM TRUYỀN THỐNG NGÀNH ĐỊA CHẤT VIỆT NAM

Ngày 02/10/1945, cùng với sự ra đời của Nha Kỹ nghệ thuộc Bộ Quốc dân Kinh tế, ngành Địa chất Việt Nam chính thức hình thành, mở ra một trang sử mới cho công tác nghiên cứu, điều tra, tìm kiếm và phát triển khoáng sản của đất nước. Trải qua 80 năm xây dựng và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quan tâm của Nhà nước, ngành Địa chất đã không ngừng lớn mạnh, góp phần to lớn vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo đảm an ninh năng lượng và phát triển kinh tế - xã hội của Tổ quốc.

Ngược dòng lịch sử, ngày 2/10/1945, sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh thành lập Bộ Quốc dân kinh tế, Bộ ban hành Nghị định tổ chức các cơ quan trực thuộc, trong đó có Nha Kỹ nghệ. Ngày 26/11/1946, Bộ này được đổi tên thành Bộ Kinh tế; đến ngày 14/5/1951 tiếp tục đổi thành Bộ Công thương, còn Nha Kỹ nghệ đổi thành Nha Khoáng chất và Kỹ nghệ. Đây là dấu mốc khởi đầu cho 80 năm hình thành và phát triển của ngành Địa chất Việt Nam, đặt nền móng cho công tác điều tra địa chất và khai khoáng của đất nước.

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, lực lượng địa chất lặng lẽ bám núi, băng rừng, không ngừng tìm tòi, khai phá những mỏ khoáng sản quan trọng (sắt, mangan, thiếc, chì-kẽm, vật liệu xây dựng…) phục vụ hoạt động quốc phòng, sản xuất vũ khí cũng như góp phần vào những hoạt động xây dựng công trình giao thông, công trình xây dựng, góp phần không nhỏ vào thắng lợi của dân tộc.

Sau ngày đất nước thống nhất, ngành Địa chất bước vào thời kỳ khôi phục và phát triển. Căn cứ vào kết quả điều tra, tìm kiếm, hàng loạt các mỏ khoáng sản lớn như vùng than Quảng Ninh, apatit Lào Cai, sắt Thạch Khê, than Phấn Mễ, thiếc Tĩnh Túc, sắt Trại Cau… được phát hiện và đưa vào khai thác, tạo nguồn lực quan trọng thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Cùng với đó, công tác lập bản đồ địa chất toàn quốc được đẩy mạnh, xác lập sơ bộ được hệ thống bản đồ địa chất toàn quốc, tạo nền tảng cho việc lập, quy hoạch, định hướng phát triển ngành công nghiệp của nước nhà.

Từ những năm 1990 trở lại đây, đi cùng làn sóng đổi mới và hội nhập quốc tế sâu rộng, ngành Địa chất Việt Nam đã chủ động chuyển mình, tiếp cận và ứng dụng các thành tựu khoa học - công nghệ hiện đại của thế giới thay thế cho những phương pháp thủ công trước đây, góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác điều tra, khai thác và quản lý khoáng sản, giúp tăng độ chính xác, rút ngắn thời gian và tiết kiệm chi phí. Đây là một bước tiến quan trọng, đánh dấu sự thay đổi cả về tư duy và phương pháp tiếp cận trong ngành Địa chất Việt Nam.

Một thành tựu nổi bật của ngành Địa chất trong giai đoạn này là việc hoàn thiện nền bản đồ địa chất tỷ lệ 1:50.000 phủ rộng khắp cả nước. Đây là kết quả của hàng chục năm làm việc kiên trì, là công cụ nền tảng không thể thiếu cho công tác quy hoạch, xây dựng hạ tầng, phòng tránh thiên tai và quản lý tài nguyên.

Đặc biệt, ngày 29/11/2024, tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Địa chất và Khoáng sản và có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, gần trùng thời điểm kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Địa chất Việt Nam. Luật này đã thể chế hóa các mục tiêu, quan điểm của Nghị quyết 10-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược địa chất, khoáng sản và công nghiệp khai khoáng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Kết quả công tác điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản trong những năm qua không chỉ góp phần tăng thêm tài nguyên các loại khoáng sản trọng tâm, chiến lược cho đất nước, phục vụ kịp thời hiệu quả cho các quy hoạch thăm dò và khai thác khoáng sản, mà còn là cơ sở dữ liệu khoa học đối với các ngành kinh tế như giao thông, thủy lợi, khí tượng thủy văn, nông - lâm nghiệp...

Tóm tắt quá trình lích sử hình thành và phát triển:

Ngày 2/10/1945: Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh thành lập Bộ Quốc dân kinh tế, Bộ ban hành Nghị định tổ chức các cơ quan trực thuộc, trong đó có Nha Kỹ nghệ.

Năm 1946: Nha Khoáng chất và Kỹ nghệ thuộc Bộ quốc dân Kinh tế (sau ngày 26/11/1946 Bộ Quốc dân Kinh tế đổi tên thành Bộ Kinh tế).

Năm 1955: Sở Địa chất và Cục Khai khoáng thuộc Bộ Công thương.

Năm 1957: Cục Địa chất thuộc Bộ Công nghiệp.

Năm 1960: Thành lập Tổng cục Địa chất trực thuộc Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ).

Năm 1987: Tổng Cục Mỏ và Địa chất trực thuộc Hội đồng Bộ trưởng (này là Chính phủ) được thành lập trên cở sở Tổng cục Địa chất.

Năm 1990: Tổng Cục Mỏ và Địa chất giải thể, thành lập Cục Địa chất Việt Nam, chuyển Cục Quản lý Tài nguyên khoáng sản Nhà nước trực thuộc Bộ Công nghiệp nặng.

Năm 1996: Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam trực thuộc Bộ Công nghiệp được thành lập trên cở sở hợp nhất Cục Địa chất Việt Nam và Cục Quản lý Tài nguyên Khoáng sản Nhà nước.

Năm 2002: Sau khi Bộ Tài nguyên và Môi trường được thành lập bởi Nghị định số 91/2002/NĐ-CP ngày 11/11/2002 của Chính phủ, chức năng quản lý nhà nước về Địa chất, Khoáng sản chuyển từ Bộ Công nghiệp sang Bộ Tài nguyên và Môi trường. Theo đó ngày 27/12/2002 Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam chính thức được chuyển từ Bộ Công nghiệp sang Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Tháng 7 năm 2011: Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam được nâng cấp thành Tổng cục Địa chất và Khoáng sản theo Quyết định số 26/2011/QĐ-TTg ngày 4 tháng 5 năm 2011 của Thủ tướng Chính phủ.

Tháng 7 năm 2014:Tổng cục Địa chất và Khoáng sản được đổi tên thành Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam

Tháng 12 năm 2017: Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam có quy định mới về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức theo Quyết định số 48/2017/QĐ-TTg ngày 12 tháng 12 năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ.

Tháng 11 năm 2022:  Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành Quyết định số 2958/QĐ-BTNMT ngày 02 tháng 11 năm 2022 về việc quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức Cục Địa chất Việt Nam

Tháng 3 năm 2025: Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành Quyết định số 99/QĐ-BNMT ngày 01 tháng 3 năm 2025 về việc quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam

Có thể nói, trải qua 8 thập kỷ hình thành và phát triển, ngành Địa chất Việt Nam đã không ngừng khẳng định vai trò quan trọng trong hành trình phát triển của đất nước. Những dấu mốc thầm lặng của các thế hệ địa chất nói chung đã không ngừng khẳng định vai trò trụ cột của ngành địa chất trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển kinh tế - xã hội của Tổ quốc, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng và giờ đây đang từng bước chuyển mình cùng đất nước trong giai đoạn mới.

Truyền thông VMG